Kuststation Scheveningen Haven roepletters SCH 1904 - 1910Kuststation Scheveningen Haven 1904 - 1910

Scheepsradiostation van de Nieuw Amsterdam in 1963Scheepsradiostation van de Nieuw Amsterdam in 1963

 

Affiche Scheveningen RadioAffiche Scheveningen Radio

 

PCH gebouw op het Sluiseiland IJmuiden, 1951PCH gebouw op het Sluiseiland IJmuiden, 1951

 

Telex Over Radio apparatuur, afd. Landlijn, Sluiseiland IJmuidenTelex Over Radio apparatuur, afd. Landlijn, Sluiseiland IJmuiden

 

30 kW kortegolfzenders in gebouw A Radio Kootwijk30 kW kortegolfzenders in gebouw A Radio Kootwijk

 

 

Het doek valt voor Scheveningen Radio op 31 december 1998Het doek valt voor Scheveningen Radio op 31 december 1998

  

 

Verkeerstoren SchipholVerkeerstoren Schiphol

Uitzicht vanuit de verkeerstorenUitzicht vanuit de verkeerstoren

Verkeersleiders aan het werkVerkeersleiders aan het werk

 

 

Ter zee en in de lucht

Inleiding

Als ergens de draadloze communicatie bepalend is geweest voor de ontwikkeling, groei en veiligheid is het wel de scheepvaart en de luchtvaart. Al heel vroeg in de geschiedenis van de radiocommunicatie zag men het belang en de mogelijkheden voor de scheepvaart en werden er proeven genomen, waarna de radio in hoog tempo zijn intrede deed in de maritieme wereld. En direct vanaf het begin van de commerciële luchtvaart, omstreeks 1920, was de radio een onmisbaar hulpmiddel bij het efficiënt en veilig uitvoeren van de vluchten. Naast de technische ontwikkelingen en verbeteringen van de zend- en ontvangapparatuur bleek al snel dat ook de ontwikkeling van de organisatie en de reglementering van het radioverkeer van cruciaal belang was. En gezien het internationale karakter van de diensten, moest dit op wereldniveau geregeld worden, hetgeen een tijdrovend proces bleek te zijn. Per land was, en is, de communicatie met schepen en de luchtverkeersleiding echter een taak van de nationale overheid.

Scheveningen radio

Nadat Marconi er in 1899 in was geslaagd een draadloze radioverbinding tot stand te brengen over Het Kanaal en in 1901 over de Atlantische oceaan, duurde het niet lang voordat in Nederland een experimentele radioverbinding tot stand werd gebracht tussen Hoek van Holland en het lichtschip Maas. Toen dit een succes bleek en men inzag dat radio van groot belang was voor de veiligheid van de scheepvaart, werd door PTT op 19 december 1904 het  “Rijkskuststation Scheveningen Radio” opgericht voor het contact met schepen op zee. Het station werd ondergebracht in een oude loods ten zuiden van de wijk Duindorp bij Scheveningen en kreeg de naam “Scheveningen Haven” met roepletters SCH.

In de beginjaren van Scheveningen radio werd er uitsluitend met morsetelegrafie gewerkt. De zenders waren vonkzenders die zeer veel storing veroorzaakten op naburige frequenties. De ontvangers waren ongevoelig en zeker niet erg selectief. Hierdoor werd het berichtenverkeer vaak ernstig gestoord door de signalen van andere zenders. Daarbij kwam nog dat er weinig of geen regels waren waaraan men zich diende te houden. De radiohut was niet altijd bemand en menig marconist maakte zich schuldig aan het met opzet storen van verbindingen van concurrerende maatschappijen. Zo kon het in 1912 gebeuren dat het schip dat het dichtst bij de zinkende Titanic was de uitgezonden noodsignalen miste, hetgeen zeker heeft bijgedragen aan de bekende rampzalige afloop.

In de jaren daarna werd op grote internationale conferenties orde geschapen in de chaos van frequenties, roepnamen, noodprocedures en operationele voorschriften. In 1929 kreeg Scheveningen Radio de roepnaam PCH toegewezen. Omdat de ontvangers veel hinder ondervonden van de eigen zenders werd het gehele ontvangststation in 1926 verplaatst naar het Sluiseiland in IJmuiden. De zenders bleven in Scheveningen en werden op afstand bediend.
Het verkeer beperkte zich in die jaren tot weerberichten, stormwaarschuwingen en operationele berichten van de rederijen. Daarnaast werd continue uitgeluisterd op de internationaal vastgestelde noodfrequenties.
Pas toen in 1933 naast de morsetelegrafie ook telefonisch verkeer met schepen mogelijk werd ontstond er naast het bestaande zakelijke verkeer ook grote vraag naar telefoongesprekken tussen de wal en de bemanningen en passagiers van schepen op zee.

Luister hier naar morsetelegrafie:

De apparatuur werd steeds geavanceerder, niet alleen bij Scheveningen Radio maar ook op de schepen. Zo werden in 1924 de vonkzenders afgeschaft en vervangen door “lampzenders” waardoor de onderlinge storingen drastisch verminderden. En in 1927 deed het kortegolf verkeer zijn intrede waarmee betrouwbare verbindingen mogelijk waren tot in alle uit hoeken van de wereldzeeën.

In de meidagen van 1940 moest het station noodgedwongen zijn activiteiten staken, echter niet nadat het de Nederlandse koopvaardijvloot had gewaarschuwd vooral niet naar Nederland terug te keren. Direct na de bevrijding was Scheveningen Radio weer in lucht met geïmproviseerde apparatuur. Eerst vanaf een schip in de Amsterdamse haven, en daarna weer vanuit IJmuiden, zij het op een noodlocatie. In 1951 verhuisde het station naar een gloednieuw gebouw op het Tweede Sluiseiland.
Gaandeweg kreeg Scheveningen Radio er nieuwe taken bij. Zo kwam er In 1931 de mogelijkheid van medische assistentie op afstand. Schippers met gewonde of zieke bemanningsleden of passagiers konden via Scheveningen Radio in direct contact treden met artsen in het Haagse Rode Kruis Ziekenhuis, en na 1967 met een groep speciaal geselecteerde huisartsen.
Scheveningen Radio zorgde ook voor het waarschuwen van de kustwacht en de hulpdiensten bij calamiteiten op zee.
De TOR (Telex Over Radio) werd geïntroduceerd waarmee berichtenverkeer via telex mogelijk werd. Hiermee werd schriftelijk communiceren mogelijk waardoor de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de berichten toenam en ze ook gearchiveerd konden worden.

Voor de binnenvaart werd in 1957 de marifoondienst opgericht. Ook het zender- en ontvangerpark werd uitgebreid. Er kwamen hulpontvangers in Hoek van Holland en Terschelling, Noordwijk, en Nederhorst ten Berg. En krachtige kortegolf telefoniezenders werden opgesteld in Radio Kootwijk en Oostmahorn.
Door de uitbreiding van de dienstverlening en de verbetering van de kwaliteit van de verbindingen, en natuurlijk ook de groei van de vloot, nam het verkeer dat door Scheveningen Radio werd afgehandeld, en daarmee de omvang van de organisatie, enorm toe. Op het toppunt van het berichtenverkeer werkten er meer dan 250 mensen bij het kuststation.

In 1971 verhuisde Scheveningen Radio nogmaals naar een groter pand, het nieuwe Post- Radiogebouw, in het centrum van IJmuiden.
In 1987 werd één van de belangrijkste taken van Scheveningen Radio, het begeleiden van het noodverkeer, overgenomen door het Kustwachtcentrum.
Ongeveer in diezelfde periode begon de opkomst van communicatie via satellieten. Meer en meer schepen werden voorzien van satellietapparatuur waardoor de drukte bij Scheveningen Radio begon terug te lopen en was niet 24 uur per dag operationeel:

Begin januari 1998 werd de morsetelegrafie afgeschaft en op  31 december 1998 viel het doek voor alle kuststations wereldwijd, dus ook voor Scheveningen Radio. Het Post- Radiogebouw is inmiddels gesloopt.
Scheveningen Radio voor de laatste keer:

Scheveningen Radio neemt afscheid:

 

Luchtverkeersleiding

Ongeveer tegelijkertijd met de introductie van de radio in de scheepvaart begon de opkomst van de luchtvaart. En ook hier was de radio van essentieel belang voor de veiligheid en de bedrijfsvoering in het snel drukker wordende luchtruim. Verkeersregeling, weersverwachtingen waarschuwingen, maar ook nauwkeurige plaatsbepaling en navigatie via de radio, de luchtvaart kon niet zonder. Al zeer vroeg in het bestaan van de burgerluchtvaart waren vliegvelden en vliegtuigen uitgerust met radioapparatuur. Maar ook in de luchtvaartwereld was het een chaos van verschillende systemen, frequenties en procedures. En ook hier moest een groot ongeluk (de Grand Canyon midair crash in 1933) de directe aanleiding zijn om op internationaal niveau de zaken te regelen.

Tegenwoordig vindt alle communicatie tussen vliegtuigen en de verkeersleiding en andere gronddiensten plaats middels telefonie in de VHF band, van 118 tot 135 MHz. Net zo als in de beginjaren gebruikt men hiervoor nog steeds de klassieke “Amplitude modulatie” (AM) omdat hiervoor relatief eenvoudige apparatuur toereikend is. Een bijkomend maar belangrijk voordeel uit het oogpunt van veiligheid is echter dat met AM het onmiddellijk opvalt wanneer twee zenders tegelijk in de lucht zijn. Door de onderlinge storing zouden berichten dan gemist kunnen worden (zoals het geval was bij de KLM-PanAm crash op Tenerife in 1977).

De luchtverkeersleiding is voor het locale verkeer per luchthaven georganiseerd. Er zijn talloze frequenties tegelijkertijd in gebruik voor de diverse diensten. De verkeerstoren (“tower”) regelt start en landing. Nadering (“approach”) en vertrek  (“departure”) begeleidt het verkeer op grotere afstand van het vliegveld. De grondverkeersleiding (“ground”) regelt alle vliegtuigbewegingen op de grond (taxiën en slepen). En dan zijn er nog kanalen voor de weerberichten en voor talloze operationele diensten.
In Europa wordt het doorgaande verkeer, alles boven de 20000 voet, gecontroleerd door Eurocontrol in Maastricht. Door de enorme dichtheid van het Europese luchtverkeer zou regeling op locaal niveau niet efficiënt en veilig kunnen werken.
Vanuit Maastricht wordt via een uitgebreid netwerk van zenders en ontvangers door heel Europa het contact met de vliegtuigen onderhouden.
In principe reikt het signaal van een VHF zender niet verder dan de horizon, die voor vliegtuigen op 10 Km hoogte wel op zo’n 200 Km afstand ligt. Het zal duidelijk zijn dat een groot aantal zend- en ontvangststations nodig is om voldoende dekking te hebben langs de gangbare vliegroutes.
Voor de communicatie op transatlantische vluchten werd lange tijd gebruik gemaakt van de kortegolf frequenties, waarop veel grotere afstanden overbrugd kunnen worden. Tegenwoordig zijn alle commerciële vliegtuigen uitgerust met satellietapparatuur. Hiermee kan wereldwijd gecommuniceerd worden.


Meer lezen:
hier-scheveningen-radio-ontvangt-u-mij-over

https://www.rotterdamsradiomuseum.nl/de-afdelingen/radio-en-elektronica/kennisbank-radio-en-elektronica/elektronica-ontwikkelingen/
https://nha.courant.nu/issue/IJC/1954-06-04/edition/null/page/8?query
http://www.arendnet.com/paginaRH.htm
https://www.lvnl.nl/
https://catsr.vse.gmu.edu/SYST460/Chap1HistoryofAirTrafficControl.pdf


foto’s: diverse internet bronnen en Luchtverkeersleiding Nederland